Dozór elektroniczny – jakie warunki trzeba spełnić?

Jakie warun­ki trze­ba spełnić, by sąd udzielił zez­wole­nia na dozór elek­tron­iczny jako for­mę wykony­wa­nia kary pozbaw­ienia wolności?

Wyrok skazu­ją­cy na karę pozbaw­ienia wol­noś­ci bez zaw­ieszenia jej wyko­na­nia, nie oznacza jeszcze, że skazany musi trafić do zakładu karnego. Ist­nieje możli­wość odby­wa­nia kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego. Jakie warun­ki trze­ba spełnić, by sąd udzielił zez­wole­nia na dozór elek­tron­iczny jako for­mę wykony­wa­nia kary pozbaw­ienia wolności?

System dozoru elektronicznego – na czym polega?

Sys­tem dozoru elek­tron­icznego (SDE) pole­ga na wykony­wa­niu kary pozbaw­ienia wol­noś­ci poza zakła­dem karnym. Skazany, po uzyska­niu zgody sądu na wykony­wanie kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w tym sys­temie miesz­ka w swoim doty­chcza­sowym miejs­cu zamieszka­nia. Może je opuszczać w ściśle określonych godz­i­nach wyz­nac­zonych przez sąd (np. w godz­i­nach pra­cy). Obec­ność skazanego w miejs­cu wykony­wa­nia kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego mon­i­torowana jest za pomocą nada­jni­ka zakładanego na nodze skazanego.

Dozór elektroniczny – jakie warunki trzeba spełnić?

Aby sąd udzielił skazane­mu zez­wole­nia na odby­wanie kary pozbaw­ienia wol­noś­ci poprzez dozór elek­tron­iczny, muszą być spełnione łącznie następu­jące warunki:

• wobec skazanego orzec­zono karę pozbaw­ienia wol­noś­ci nieprzekracza­jącą jed­nego roku i 6 miesię­cy (zmi­ana od 31.03.2020 r.), a nie zachodzą warun­ki przewidziane w art. 64 § 2 Kodek­su karnego (czyli skazany nie dzi­ałał w warunk­ach recy­dy­wy wielokrotnej),
• odby­wanie kary w sys­temie dozoru elek­tron­icznego jest wystar­cza­jące dla osiąg­nię­cia celów kary,
• skazany posi­a­da określone miejsce stałego pobytu,
• oso­by pełno­let­nie zamieszku­jące wspól­nie ze skazanym wyraz­iły pisem­ną zgodę na odby­wanie przez skazanego kary pozbaw­ienia wol­noś­ci we wspól­nym miejs­cu zamieszka­nia, a także zgodę na przeprowadzanie czyn­noś­ci kon­trol­nych przez pod­miot dozoru­ją­cy (z pewny­mi wyjątka­mi, o których dalej),
• ist­nieją warun­ki tech­niczne do odby­wa­nia kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego w tym konkret­nym wypadku.

Wymienione wyżej przesłan­ki udzie­le­nia zez­wole­nia na odby­wanie kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego określa art. 43la § 1 k.k.w.

Kara pozbawienia wolności nieprzekraczająca roku i 6 miesięcy

Orzec­zona wobec skazanego kara pozbaw­ienia wol­noś­ci nie może przekraczać roku i 6 miesięcy. 

Warunek ten doty­czy zarówno kary bezwzględ­nego pozbaw­ienia wol­noś­ci (czyli orzec­zonej bez warunk­owego zaw­ieszenia), jak i kary z warunk­owym zaw­iesze­niem wyko­na­nia, które następ­nie zarządzono.

Jeżeli wobec skazanego orzec­zono kil­ka kar pozbaw­ienia wol­noś­ci, które nie podle­ga­ją łącze­niu, dozór elek­tron­iczny jako for­ma wyko­na­nia kary będzie możli­wy wów­czas, gdy suma kar nie przekracza jed­nego roku i 6 miesięcy.

Oczy­wiś­cie możli­we jest również odby­wanie kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego w przy­pad­ku orzeczenia kary łącznej. Doty­czy to również kary orzec­zonej w wyroku łącznym. Oczy­wiś­cie jej wymi­ar nie może przekraczać jed­nego roku i 6 miesię­cy pozbaw­ienia wolności.

Co to znaczy: „wystarczające dla osiągnięcie celów kary”?

Zacząć należy od ustal­e­nia, jakie gen­er­al­nie są cele kary, czemu ma ona służyć? Najczęś­ciej wśród celów, jakie speł­ni­ać ma kara, wskazu­je się:

• zadośćuczynie­nie sprawiedliwości,
• napraw­ie­nie szkody wyrząd­zonej przestępstwem,
• prewencję szczegól­ną (wpły­wanie na przyszłe zachowanie spraw­cy, by nie popeł­ni­ał więcej przestępstw),
• prewencję ogól­ną (wpły­wanie na społeczeńst­wo – zniechę­canie do czynów zabronionych).

W kon­tekś­cie zez­wole­nia na odby­wanie kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego zasad­nicze znacze­nie ma prewenc­ja szczegól­na. To do niej najczęś­ciej odnoszą się sądy, anal­izu­jąc doty­chcza­sowy sposób życia skazanego, jego postawę, charak­ter. Istot­na jest również ewen­tu­al­na wcześniejszą kar­al­ność czy też brak skutecznoś­ci wcześniej stosowanych kar wolnościowych. 

Oce­na, czy dla osiąg­nię­cia celów kary wystar­cza­ją­cy będzie dozór elek­tron­iczny w dużej mierze zależy od uzna­nia sądu pen­i­tenc­jarnego. Niespełnie­nie tej przesłan­ki jest najczęst­szym powo­dem nieuwzględ­ni­a­nia wniosków o zez­wole­nie na odby­wanie kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego. Ważne jest, by we wniosku o udzie­le­nie zez­wole­nia na odby­wanie kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego dobrze uza­sad­nić spełnie­nie tej przesłan­ki. Warto w tym zakre­sie sko­rzys­tać z pomo­cy adwoka­ta, który ma doświad­cze­nie w sprawach karnych.

Co należy rozumieć przez „określone miejsce stałego pobytu”?

Miejsce stałego poby­tu to miejsce, w którym określona oso­ba real­izu­je swo­je pod­sta­wowe funkc­je życiowe. W szczegól­noś­ci: miesz­ka, nocu­je, prze­chowu­je swo­je rzeczy niezbędne do codzi­en­nego funkcjonowa­nia przyj­mu­je kore­spon­denc­je. Gen­er­al­nie chodzi o miejsce, które ktoś trak­tu­je jak ośrodek swoich oso­bistych i majątkowych interesów. Oce­nia się m.in. to, czy w tym miejs­cu ma zami­ar dłuższego, trwałego pozostawania. 

Zgoda osób zamieszkujących ze skazanym – kto musi ją wyrazić i co musi obejmować?

Jeżeli skazany zamieszku­je wspól­nie z inną pełno­let­nią osobą (lub osoba­mi), warunk­iem odby­wa­nia kary w sys­temie dozoru elek­tron­icznego jest uprzed­nia pisem­na zgo­da tej oso­by (lub osób). Oso­by te zgodę muszą złożyć do sądu. Zgo­da musi obe­j­mować nie tylko fakt odby­wa­nia kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego we wspól­nie zaj­mowanym lokalu. Musi ona doty­czyć także umożli­wienia pod­miotowi dozoru­jące­mu przeprowadzanie czyn­noś­ci kontrolnych.

Co jed­nak jeśli takiej zgody brak? Sąd może udzielić zez­wole­nia na odby­cie kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego, jed­nakże pod pewnym warunk­iem. Mianowicie: wykony­wanie kary w sys­temie dozoru elek­tron­icznego w sposób oczy­wisty nie może wiązać się z nad­mierny­mi trud­noś­ci­a­mi dla oso­by, która tej zgody nie wyraz­iła. Pon­ad­to – nie może istot­nie naruszać pry­wat­noś­ci tej osoby.

Dozór elektroniczny – warunki techniczne

Przede wszys­tkim chodzi tutaj o odpowied­ni zasięg syg­nału tele­fonii komórkowej, który jest niezbęd­ny dla praw­idłowego dzi­ała­nia urządzenia mon­i­toru­jącego. Oczy­wiś­cie lokal, w którym skazany ma odby­wać karę pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego musi mieć również dostęp do energii elektrycznej.

Dodatkowa przesłanka – zależna od tego, czy skazany rozpoczął wykonywanie kary w zakładzie karnym

Udzie­le­nie zez­wole­nia na wykony­wanie kary pozbaw­ienia wol­noś­ci w sys­temie dozoru elek­tron­icznego możli­we jest zarówno w sto­sunku do osób, które już odby­wa­ją karę pozbaw­ienia wol­noś­ci w zakładzie karnym, jak i wobec osób, które jeszcze nie rozpoczęły wykony­wa­nia kary pozbaw­ienia wolności.

Jeżeli dana oso­ba jeszcze nie rozpoczęła wykony­wa­nia kary – sąd bada jeszcze jed­ną przesłankę. Sąd musi ustal­ić, czy względy bez­pieczeńst­wa i stopień demor­al­iza­cji, a także inne szczególne okolicznoś­ci nie prze­maw­ia­ją za potrze­bą osadzenia takiej oso­by w zakładzie karnym.

Jeśli nato­mi­ast chodzi o osobę, która rozpoczęła już odby­wanie kary w zakładzie karnym, sąd może udzielić zez­wole­nia na odby­cie w sys­temie dozoru elek­tron­icznego pozostałej częś­ci kary, jeżeli za udzie­le­niem zez­wole­nia prze­maw­ia­ją doty­chcza­sowa postawa i zachowanie skazanego.